Það þarf að tryggja gott siðferði í umræðu um stjórnmál

Siðferði í umræðu um stjórnmál er ekki alltaf í lagi. Oft er litið fram hjá staðreyndum og sannleika til að lyfta upp eigin sjónarmiðum. Þetta skapar oft algjöra upplýsingaóreiðu hjá almenningi sem veit ekki hverju á að trúa.

Framundan er umræða og líklega ákvörðun um framhald á aðildarviðræðum að Evrópusambandinu.

• Hvernig getum við tryggt að sú umræða verði ekki tekin í herkví öfga- eða minnihluta hagsmunahópa?

• Hvernig getum við náð fram heiðarlegri og hlutlausri umræðu um þetta mál?

Hér að neðan eru nokkrar hugmyndir:

1. Gagnsæ og hlutlaus upplýsingamiðlun Sjálfstæður upplýsingavettvangur: Setja á fót óháða nefnd eða miðstöð sem miðlar staðreyndum um kosti og galla aðildar, t.d. hvernig ESB hefur áhrif á smærri ríki, hvað yrði um krónuna, og hvernig ákvarðanataka færi fram.Greinargóð útskýring á afleiðingum: Ekki aðeins slagorð heldur skýrar sviðsmyndir — hvað gerist ef Ísland gengur í sambandið, og hvað gerist ef það stendur utan við það?
   

2. Jafnvægi í fjölmiðlum Fjölmiðlar gætu skuldbundið sig til að tryggja jafna umfjöllun beggja sjónarmiða (andstæðinga og fylgjenda aðildar).Sérfræðingar í hagfræði, landbúnaði, sjávarútvegi og stjórnmálafræði fengju meira vægi en pólitísk slagorð.
   

3. Borgaraþing eða þjóðfundir Slembivalinn hópur almennra borgara gæti hist til að ræða málið ítarlega með aðstoð sérfræðinga og skila niðurstöðum til almennings.Þetta hjálpar að lyfta umræðunni upp fyrir flokkspólitískt andrúmsloft og tryggir að „þögli meirihlutinn“ fái rödd.
   

4. Samfélagsmiðlar og baráttan við rangfærslur. Hægt væri að setja upp sérstaka staðreyndarvakt (fact-check) sem leiðréttir rangfærslur bæði fylgjenda og andstæðinga ESB-aðildar.*Þannig verður minna svigrúm fyrir óheiðarlega áróðurstaktík eða villandi myndir.
   

5. Tímarammi og rými fyrir yfirvegaða umræðuMikilvægt að forðast hraðaforsendur. Gefa þarf þjóðinni nægan tíma til að kynna sér málið áður en tekin er ákvörðun.Skipuleggja opinbera fundi, útvarps- og sjónvarpsumræður þar sem bæði sjónarmið fá jafnan tíma, og rök verða tekin fyrir af yfirvegun frekar en tilfinningalegum hávaða.
   

6. Virðing í orðræðu Reglur í opinberum umræðum (t.d. í sjónvarpskappræðum) gætu lagt áherslu á gagnrýni á hugmyndir en ekki persónur.
   

7. Stjórnvöld og fjölmiðlar geta hvatt til rökræðu frekar en átaka, með því að stilla spurningum upp sem vandamál sem þarf að leysa, en ekki sem bardaga milli „sigurs“ og „ósigurs“.

Það sem tryggir sanngjarna umræðu um aðild að ESB er hlutlaus upplýsingagjöf, jafnvægi í umfjöllun, gagnsæ ferli og virðing í orðræðu. Þannig getur þjóðin tekið upplýsta ákvörðun sem byggir á staðreyndum, ekki hávaða frá öfga- og litlum hagsmunahópum.

Það sem er líklega mest áríðandi er staðreyndarvakt (fact-check) sem leiðréttir rangfærslur bæði fylgjenda og andstæðinga ESB-aðildar. Þannig verður minna svigrúm fyrir óheiðarlega áróðurstaktík eða villandi framsetningu á hinum ýmsu þáttum umræðunnar.