Ábyrgð hins þögla meirihluta í samfélaginu skilar slæmu siðferði.

Vöntun á siðferði getur skapað slæma stöðu. Þegar öfgahópar taka yfir umræðu og eru ekki faglegir varðandi staðreyndir eða sannleika, getur það skapað framtíð sem meirihluti þjóðar vill kannski ekki.

Við sem búum í islensku samfélagi þurfum að fara að vakna til lífsins varðandi ábyrga stefnumörkun um okkar samfélag til framtíðar. Í langan tíma hafa öfgahópar á kanti stjórnmálanna og minnihluta hagsmunahópar haldið uppi umræðu í samfélaginu. Mikill meirihluti þjóðarinnar situr hjá og varla tekur þátt í umræðunni. Afleiðingin er að áherslur í mótun á framtíðarstefnu fyrir okkar samfélag eru í allt of miklum mæli byggðar á málefnagrunni fyrrgreindum öfga og minnihluta hópum.

Smærri hagsmunaaðilar og jafnvel öfgahópar hafa í lýðræðissamfélagi rétt til að tjá sig, og rödd þeirra þarf ekki að vera ólögmæt þó hún sé ekki meirihlutasjónarmið. Þegar þögli meirihlutinn er óvirkur, geta þessir minni hópar (jafnvel öfgafullir) haft mun meiri áhrif á orðræðu og ákvarðanir en fylgi þeirra bendir til.

Það eru þó merki um að þögli meirihlutinn sé ekki alveg þögull:

• Þátttaka í kosningum á Íslandi er almennt há miðað við mörg önnur lönd. Það bendir til þess að fólk vilji hafa áhrif, þó það geri það ekki daglega í opinberri umræðu.
  

• Almenningsálit mælir sig fram: Skoðanakannanir og þjóðarpúlssar sýna að þótt umræðan virðist hávær í eina átt, er almenningsálitið oft mun hófstilltara og miðjusinnaðra.
  

• Hreyfingar vakna hratt þegar mál brenna á fólki: Þegar tiltekinn málaflokkur verður brýnn (t.d. bankahrunið 2008, eða nýlega umræðan um húsnæðis- og heilbrigðismál) hefur almenningur brugðist hratt við og tekið virkan þátt.

Hvernig getum við aukið áhrif hins þögla meirihluta?

1. Aðgengi og einfaldleiki Gera þátttöku auðveldari: Til dæmis með því að þróa stafræna vettvanga þar sem almenningur getur tjáð sig beint við stjórnvöld á einfaldan hátt (ekki bara flókin samráðsgáttarkerfi). Samráð á þeirra forsendum: Nota opin könnunarform, smáforrit eða stuttar spurningar á samfélagsmiðlum til að ná röddum þeirra sem annars myndu ekki tjá sig.

   
   

2. Fræðsla og valdefling
   

   Lýðræðisfræðsla: Auka vitund fólks um að rödd hvers og eins skiptir máli, og hvernig hægt er að hafa áhrif utan kosninga.
   

   Valdefling ungs fólks: Skólar og æskulýðssamtök geta kennt aðferðir til tjáningar, rökræðu og þátttöku.
   

3. Traust og gagnsæi Margir þegja því þeir treysta ekki að rödd þeirra hafi áhrif. Ef stjórnvöld og stofnanir sýna að ábendingar almennings hafi raunveruleg áhrif, þá eykst þátttaka.

   Gagnsæ ferli (t.d. að sýna hvað varð um álit sem safnað var í samráði) hvetja fleiri til að leggja orð í belg.
   

4. Samfélagsmiðlar og fjölmiðlar Hægt væri að hanna rökræðuvettvanga sem draga úr öfgum og hávaða, þar sem fólk getur tekið þátt án þess að verða fyrir árásum eða háði.Fjölmiðlar gætu markvisst reynt að sýna meirihlutaskoðanir í jafnvægi við hávær minnihlutahópa.
   

5. Staðbundin þátttaka Þátttaka verður oft raunverulegri þegar hún snýr að nærumhverfinu (skólum, hverfum, sveitarfélögum). Fólk er líklegra til að láta rödd sína heyrast þegar málin snerta daglegt líf þeirra beint.
   

6. Hvatning og viðurkenningLítil hvatning, t.d. með því að hrósa og viðurkenna framlag almennra borgara í opinberri umræðu, getur aukið tilfinningu fólks um að það skipti máli.Í sumum löndum eru til „borgaraþing“ eða „borgararáð“, þar sem slembiúrtak almennra borgara fær tækifæri til að ræða stór mál og skila tillögum. Þetta hefur reynst virkja þá sem annars myndu ekki blanda sér í umræðuna.
   

Hinn þögli meirihluti virkjast þegar þátttaka er auðveld, sýnileg og hefur raunveruleg áhrif. Ef fólk upplifir að það sé aðeins að tala inn í tómið, heldur það áfram að þegja – en ef það sér að röddin skiptir máli, þá lætur það til sín heyra.